jg. 38, 2014 nr. 2 en 3

Tweede Slechtvalkkast in de Zaanstreek
Behalve de nestkast op de straaltoren van Wormer (sinds 2009 jaarlijks bezet) is er nu ook een nestkast op de Saen Tower bij de Gedempte Gracht van Zaandam. De materiaalkosten (135 euro) zijn betaald door de VWG, hoewel die zich ook afvraagt of er inmiddels niet teveel ruimte wordt gegeven aan deze predatoren van stadsvogels. In een artikel in hetzelfde nummer, over de opkomst van Slechtvalk in Noord-Holland, wordt evenwel gesteld dat er nog voldoende prooidieren zijn. Ook wordt daarin gesteld dat, mochten er teveel Slechtvalken komen, er vanzelf een evenwicht ontstaat. Dit lijkt mij vooral een vrome wens. In de slechtvalkkast van Aalsmeer zijn inmiddels al prooiresten van Visdief en Groene Specht aangetroffen. Dat was natuurlijk niet de bedoeling.

Proef met beheerarme natuur in Oostzaan
Om de kosten van natuurbeheer te beperken, wordt voorgesteld om in het Oostzanerveld een proef van drie jaar te houden met een minder intensief beheer. Het gaat om 12 hectare in het zuidelijke deel van dit veenweidegebied. Beheerarme natuur wil niet zeggen dat de natuur ongestoord zijn gang kan gaan, want dan zou het gebied snel dichtgroeien met riet, bomen en struiken. Wel zal er een minimale beweiding zijn, zal er minder worden gegreppeld en zullen de rietkragen niet meer worden gemaaid (behalve wat nodig is voor de schouw). Hiermee zouden de beheerkosten dalen van 500 naar 150 euro per ha. Het grasland zal iets ruiger worden (goed voor Graspieper en Veldleeuwerik) en de verstoring in de kuikentijd van Grutto zal minimaal zijn. Soorten van overjarig rietland zullen er ook van profiteren.

Huismuswalhalla
In de havenbuurt van Zaandam is een hoekwoning grotendeels bedekt met een dikke laag klimop. Het krioelt er van de Huismussen. De woning ligt op de hoek van de Rigastraat en de Archangelstraat, vlakbij een volkstuincomplex waar de mussen goed te eten vinden.

Big Day Zaanstreek 2014
Dat in de Zaanstreek een Big Day op 3 mei zelfs na een serieuze voorbereiding van twee teams niet verder komt dan 100 soorten (gezamenlijk 106 soorten), is een indicatie hoeveel groter de variatie aan natuur en landschap is in het werkgebied van de VWG Amsterdam. Daar haalt het winnende Big Day-team toch al gauw 120 soorten, en gezamenlijk zelfs ooit 140 soorten.

jg. 38, 2014 nr. 1

Weidevogels Oostzanerveld
Weidevogeltellingen in het Oostzanerveld (947 ha) in 2006, 2009 en 2013 laten een toename zien van o.a. Bergeend, Slobeend, Scholekster, Watersnip (van 5 naar 10 territoria), Grutto (van 109 naar 169), Visdief en Graspieper (van 19 naar 71). Daarnaast waren er in 2013 190 territoria van Rietzanger, 102 van Rietgors en 29 van Blauwborst. Het succes wordt verklaard door de inspanningen van Staatsbosbeheer, boeren, hobbyboeren en vrijwilligers (winterwerk).

Update verbrakking Polder Westzaan
De daadwerkelijke uitvoering van deze plannen zal naar verwachting in 2016 plaatsvinden. Wel wordt niet meer de hele polder verbrakt maar slechts een deel, waaronder het Guisveld. Polder Westzaan had destijds zijn grote rijkdom aan weidevogels te danken aan de licht brakke omstandigheden. Door de polder opnieuw licht brak te maken hoopt men een deel van die rijkdom terug te krijgen.

jg. 37, 2013 nr. 4

Goed jaar voor Oeverzwaluwwand Het Twiske
Zoals ook elders in het land deed Oeverzwaluw het in 2013 goed in Het Twiske. Van de 90 gaten van deze kunstmatige nestwand waren er 59 bezet. Ondanks de late start (wegens het koude voorjaar) waren er zelfs nog 35 tweede broedsels.

jg. 37, 2013 nr. 3

Roerdomp en Snor in Polder Westzaan
In 2012 is op verzoek van Staatsbosbeheer de gehele Polder Westzaan onderzocht op broedgevallen van Roerdomp en Snor. Het gaat om 1300 ha, gelegen tussen Zaanstad en de Nauernasche Vaart. Het is een Natura 2000-gebied met Roerdomp en Snor als habitatrichtlijnsoorten. Er zijn drie Roerdompterritoria vastgesteld, waarvan twee in het Guisveld, gelegen ten zuidwesten van Wormerveer. Van Snor werden 30 territoria geteld, waarvan 9 in het Guisveld, 9 in het Westzijderveld en 10 in De Reef (Westzaan).

jg. 37, 2013 nr. 2

Vogelvriendelijke waterberging Wijde Wormer
Achter gemaal Wijde Wormer moest een waterberging gecreëerd worden, en Ron Gans heeft er persoonlijk en met veel volharding voor gezorgd dat er niet een simpele waterbak van gemaakt zou worden, maar dat er een vogelvriendelijke oever en enkele schelpeneilandjes aangelegd werden. De VWG heeft er financieel aan bijgedragen. Op de dijk bij het gemaal is er een prima uitzicht op de flauw aflopende oever en de eilandjes.

Fortuinveld - een strijd
Aan de westkant van Zaandijk ligt het ruige Fortuinveld, als onderdeel van het Guisveld. Dankzij inventarisaties (Roerdomp, Snor) werd de hoge natuurwaarde van het gebied wel duidelijk, maar de bestemming was eigenlijk: sportvelden. Dat kan gezien de natuurwaarden niet meer, maar de bewoners uit de naastgelegen wijk hebben wel illegale plankieren aangebracht om in het Fortuinveld honden uit te kunnen laten. Dit leverde tijdens een openbare bespreking in de gemeenteraad een fikse aanvaring op tussen de bewoners en de VWG. Toch, nu Landschap Noord-Holland beheerder is geworden van het gebied, hoopt men op betere tijden.

jg. 37, 2013 nr. 1

Platform Zaanse Veenweidegebieden
Vijf Zaanse vrijwilligersorganisaties voor natuurbehoud gaan in een platform samenwerken om de veenweidegebieden beter te beheren en te beschermen. Het gaat om Oostzanerveld, Westzijderveld, Wormer- en Jisperveld en Kalverpolder. Dit is grotendeels Natura 2000-gebied.

27 broedparen Kluut
In de Zaanstreek hebben in 2012 27 paren Kluut gebroed, wat voor de periode sinds 2005 een gemiddeld aantal is. Zoals gebruikelijk zitten de meeste paren in het Wormer- en Jisperveld en in de Krommeniër Woudpolder. Beide gebieden hadden zeven paren.

Succesvol jaar werkgroep roofvogels en uilen
In 2012 werden in de Zaanstreek de volgende aantallen nestjongen geringd: Buizerd 29, Torenvalk 100, Havik 15, Sperwer 5, Ransuil 13, Bruine Kiekendief 13, Slechtvalk 4, Steenuil 26, Kerkuil 56 (!).

jg. 36, 2012 nr. 4

Natuuratlas Zaanstad
De Stichting Natuur- en Milieu-educatie (NME) heeft voor Zaanstad een atlas uitgebracht over alles wat ‘groeit en bloeit’ in die gemeente, als vraagbaak voor natuurliefhebbers, groenbeheerders en beleidsmakers. Het beschrijft de aanwezige planten, paddenstoelen, insecten, zoogdieren, onderwaterleven, vogels en vlinders. De Natuuratlas Zaanstad, 320 pagina’s, uitgeverij Noord-Holland, Euro 39,95.

Oeverzwaluwen Het Twiske 2012
Net als in het Gooi hebben ook hier, in de grote wand in Het Twiske, veel minder Oeverzwaluwen gebroed dan in de voorgaande jaren. Er waren slechts 24 eerste broedsels, tegen steeds ca. 50 in de jaren 2009-2011. Ze kwamen pas tot broeden nadat ze al zes weken aanwezig waren. Hopelijk blijft het bij een eenmalige ´dip´. Ook hier denkt men dat de oorzaak een combinatie is van droogte in de Sahel en een slecht voorjaar hier. Opmerkelijk was wel dat er nog relatief veel tweede broedsels waren, waarschijnlijk doordat de voedselsituatie verbeterde.

jg. 36, 2012 nr. 3

Dertig jaar broedvogels Kalverpolder
De Kalverpolder, gelegen tussen de Zaan en de Wijde Wormer, is sinds 1984 negen maal op broedvogels geïnventariseerd. In dit reservaat van grasland en rietruigten zijn in 2011 64 broedvogelsoorten vastgesteld, waaronder Rode Lijstsoorten als Graspieper, Grutto, Kemphaan (!), Kneu, Koekoek, Snor, Veldleeuwerik, Watersnip en Zomertaling. Kortom, dit is één van de betere vogelgebieden op korte afstand van Amsterdam.

jg. 36, 2012 nr. 2

Blauwe Reiger neemt af in Zaanstreek
Nesttellingen sinds 2005 laten een gestage afname van Blauwe Reiger zien. In 2005 broedden er nog 268 paar (in 12 kolonies), in 2011 nog maar 145 paar (in 9 kolonies).

Zaanstad natuurvriendelijker maken
Stadsadviseur Nynke Sminia werkt hier de volgende maatregelen uit: a. Folder Gierzwaluwen en Huismussen, te gebruiken in de bouw (wordt bij iedere bouwvergunning meegegeven), b. Checklist van Vogelbescherming Nederland voor natuurvriendelijke maatregelen aan gebouwen (gebruik van deze checklist stimuleren), c. Educatieve nestkasten (worden overhandigd tijdens lezing in de klas), d. Ecologisch groenbeheer met schaapskudde (pilot in 2012), e. Natuuratlas Zaanstad (komt najaar 2012 uit), f. Vergroenen van daken en gevels (project onzeker wegens de bezuinigingen).

jg. 36, 2012 nr. 1

Oude natuurfilms Zaanstreek
De 16-mm films die Anne Zwaga in de jaren ’70 en ’80 heeft gemaakt van de natuur in de Zaanstreek zijn gedigitaliseerd en op dvd gezet. Ze bevatten onder andere beelden van baltsende Kemphanen. De dvd’s zijn voor € 7,50 te koop bij Ed Staats (ed.staats@zonnet.nl). Er zijn verschillende titels, waaronder Vogels in de Zaanstreek 1976-1981.

Oude waarnemingen in waarneming.nl gezet
Een werkgroep heeft in drie jaar tijd alle 32.000 oude waarnemingen die nog in archiefbakken stonden ingevoerd in waarneming.nl. Ze zijn terug te vinden via zaanstreek.waarneming.nl. Kies bovenaan de pagina onder Overzichten voor Waargenomen soorten. Klik op een soortnaam om de waarnemingen zelf te zien. Pas de begindatum aan (bijvoorbeeld 1900-01-01) om de oudere waarnemingen te zien.

jg. 35, 2011 nr. 3

Huiszwaluwen 2011
In 2011 hebben in de Zaanstreek 396 Huiszwaluwen gebroed, een nieuw record in de reeks sinds 2005. De grootste aantallen nesten waren in Assendelft (101) en Oostzaan (87).

Oeverzwaluwen Twiske
In de kunstmatige oeverzwaluwwand gaat het na het slechte jaar 2008 steeds beter. In 2011 waren er 50 broedparen, waarvan er 29 nog een tweede legsel hadden. Dat zijn ongeveer de gemiddelde aantallen over de hele periode van het bestaan van deze wand (1996-2011), maar een terugkeer naar de bijna 100 broedparen van het recordjaar 2000 zou natuurlijk nog mooier zijn.

jg. 35, 2011 nr. 3

In memoriam Jan Albers
In juni 2011 is op 89-jarige leeftijd Jan Albers overleden, één van de bekendste voorvechters van weidevogelbescherming in Nederland, en in het bijzonder de Zaanstreek.

jg. 35, 2011 nr. 2

Zaanse broedgevallen van Kluut 2010
In de Zaanstreek broedden in 2010 23-26 paren Kluut, iets minder dan gemiddeld in de jaren 2004-2009. Het grootste aantal zat in de polder De Reef (9 paar). Verder zeven paar in het Wormer- en Jisperveld, en 5-7 paar in de Krommeniër Woudpolder.

Broedvogelrapporten
Dozen vol broedvogelinventarisatierapporten zijn gecatalogiseerd en nu per telgebied toegankelijk gemaakt. Het gaat om rapporten vanaf ca. 1970.

Oudste Grutto van Europa
Op 19 april 2011 werd in de Krommeniër Woudpolder een dode Grutto gevonden die op 11 juli 1981 in het Wormer- en Jisperveld als kuiken was geringd. 25 jaar was de hoogste ouderdom die voor Grutto bekend was, maar de vogel uit Krommenie heeft dat dus met vijf jaar verhoogd. Gemiddeld worden Grutto’s elf jaar oud.

Plas-drasgebied bij Fort Krommeniedijk
Bij het Fort van Krommeniedijk wordt tegenwoordig in het vroege voorjaar een weidegebied plas-dras gezet. Het Fort vormt dan een vogelkijkpunt dat veel belangstelling trekt. Tijdens het weekend van 5 en 6 maart 2011 zaten er ca. 1200 Grutto’s en een Slechtvalk, naast 56 andere vogelsoorten.

jg. 35, 2011 nr. 1

Veenweide versus moeras
In de Zaanstreek blijkt een zekere spanning te bestaan over het in stand houden van de veenweiden. Bij een minder intensief (dus goedkoper) beheer van de veenweiden door met name Staatsbosbeheer ‘dreigt’ volgens de lokale bestuurders ‘vermoerassing’. Maar soms, zoals in het Westzijderveld, staat volgens Staatsbosbeheer moerasvorming expliciet in het bestemmingsplan.

Blauwe Reigerpopulatie
Het aantal nesten van Blauwe Reiger in de Zaanstreek was in 2005 nog 268. In 2010 was dat 178, ongeveer evenveel als in 2008 en 2009. De grootste kolonies waren in 2010 die van de Oude Begraafplaats te Wormerveer (83 nesten) en het In ’t Veldpark te Zaandam (49 nesten). De kolonie van de Hembrug te Zaandam is sinds 2004 teruggelopen van 64 naar 14 nesten.

jg. 34, 2010 nr. 4

Huiszwaluwkolonies
Het aantal Huiszwaluwnesten in de Zaanstreek is verder gegroeid, in 2010 waren het er 338. Dat betekent een continu stijgende lijn sinds 2004, met een versnelling in de laatste twee jaar. De grootste aantallen waren in 2010 in Krommeniedijk (57), Assendelft (97) en Oostzaan (71).

Status Bruine Kiekendief
In het Wormer- en Jisperveld broedden in 2010 zeven paar Bruine Kiekendief. Dat is veel minder dan in de periode 2000-2004, toen er wel twintig paar waren, maar gezien de zorgen over deze soort is zeven broedparen niet slecht. Het wrange is wel dat het grote aantal Bruine Kiekendieven van 2000-2004 te danken was aan verruigde percelen, die sindsdien ten behoeve van de weidevogels zijn omgezet in echt grasland.

jg. 34, 2010 nr. 3

Visdief en Kokmeeuw in het Oostzanerveld
Inventarisaties van de twaalf kolonies in het Oostzanerveld sinds 1998 laten, grotendeels conform de landelijke trend, een sterke daling zien van het aantal broedgevallen van Kokmeeuw. Voor Visdief is er in de meeste kolonies ook een daling maar die kan worden verklaard uit een overstap naar de Kinseldam (Hoeckelingsdam) en De Kreupel in het IJsselmeer.

jg. 34, 2010 nr. 1

2009 een goed huiszwaluwenjaar
Er waren maar liefst 289 bezette nesten in de Zaanstreek. Alleen in 1973, 1974 en 1978 waren de aantallen hoger (geteld is vanaf 1966). Neck had 43 nesten, Oostzaan 33, Krommeniedijk 47 en Assendelft 119.

Halsbandparkieten forenzen naar Amsterdam
700 Halsbandparkieten vliegen elke avond uit de Zaan naar de slaapplaats in het Florapark.

Kerkuil in veldkast Durgerdam
Kerkuil heeft in 2009 gebroed (5 jongen zijn geringd) in een kast op een paal in een weiland te Durgerdam, een uitzonderlijke situatie.

jg. 33, 2009 nr. 3

Verbrakking Polder Westzaan
Voor 10 miljoen euro zal de polder Westzaan weer brakker gemaakt worden, vooral om de oude laagveenplantengemeenschappen te herstellen, en daarmee hopelijk ook iets van de vogelstand.

Oeverzwaluwen Twiske
Na een grote terugval in 2008 lijkt de bezetting van de oeverzwaluwwand in het Twiske in 2009 weer redelijk op sterkte te zijn gekomen, met 46 eerste legsels.

jg. 32, 2009 nr. 2

Voorjaarsfenologie 2009
Vroeger dan in de voorafgaande drie jaren waren: Kleine Plevier, Koekoek, Oeverzwaluw, Boerenzwaluw, Nachtegaal, Sprinkhaanzanger, Snor, Kleine Karekiet, Braamsluiper, Grasmus, Tuinfluiter.

jg. 32, 2008 nr. 3

Lepelaar broedt in boom
Een nest met twee bedelende jongen (het eerste nest van de Zaanstreek) werd deze zomer hoog in een boom aangetroffen nabij drie reigernesten in de Assendelfter Veenpolder. Broeden in bomen komt bij Lepelaar zelden voor.

jg. 32, 2008 nr. 1

Twaalf jaar broedvogelinventarisaties in het Oostzanerveld
Inventarisatiegegevens van 1996 t/m 2007 laten zien dat Grutto en Scholekster rond 2001 een piek hadden en daarna snel afnamen. Zo’n piek is er ook bij Kievit en Tureluur maar daar bleven de aantallen redelijk op hetzelfde niveau.

Los van dit tijdschrift is er ook een ‘Jubileumuitgave 65 jaar Vogelbeschermingswacht Zaanstreek 1943-2008’. Hierin o.a. een beschouwing van Natuurmonumenten over de wisselvallige geschiedenis van het Wormer- en Jisperveld (eerst verruiging, dan vernatting, dan teveel pitrus door vertrapping). Het dilemma is nu: Roerdomp sparen (dankzij de vernatting broeden er inmiddels meer dan tien paren!), of toch de weidevogels weer een kans geven door het veld weer open te maken. Men hoopt dat een combinatie van beide werkbaar zal zijn.